ERVEN & INKOMEN

Als je wees wordt, krijg je heel praktisch te maken met twee dingen waar je niet omheen kunt: de vragen ‘erf je iets?’ en ‘waar leef je van?’. Op deze pagina vind je hier meer informatie over.

HEBBEN JE OUDERS JE IETS NAGELATEN?

Als je ouders je iets nalaten, dan heb je altijd het recht om deze erfenis te accepteren of af te wijzen.

Als je ouders het goed hadden, dan kan dat een meevaller zijn. Je hebt dan in ieder geval dáár geen extra zorgen om. Je hoort dit meestal van de notaris die je ouders hebben ingeschakeld toen ze nog leefden. Houd wel in gedachten dat je verplicht erfbelasting moet betalen. Dat kan weinig zijn, maar ook veel, afhankelijk van de waarde van wat je van je ouders erft. Als je ouders bijvoorbeeld een koophuis hadden, en dit was afbetaald, dan erf jij het huis. Maar je moet óók de belasting betalen over dit huis. Dat kan een te groot bedrag zijn voor jouw portemonnee. Sinds kort is het mogelijk om deze belasting af te betalen in een renteloze langlopende lening, zodat je (in de meeste gevallen) niet het huis van je ouders hoeft te verkopen om niet in de problemen te komen. Was het huis niet afbetaald? Voor de erfbelasting over een woning gaat de Belastingdienst uit van de WOZ-waarde van het huis, min de hypotheekschuld. Van dat bedrag moet je dan als kind 10% betalen als de waarde onder de € 138.641 uitkomt. Dat komt dus neer op € 13.864 erfbelasting. Is de woning meer waard, bijvoorbeeld € 400.000? Dan moet je 20% betalen, en dat is dus 80.000 euro. Dat is best een smak geld. Je kunt het als lening afbetalen, of je kunt ervoor kiezen het huis te verkopen.

De Belastingdienst heeft hier de actuele percentages van deze belasting op een rijtje gezet.

Lang niet alle wezen krijgen een erfenis, of hadden ouders met kapitaal. En dat is niets om je voor te schamen. Wel is het belangrijk om snel helder te krijgen wat je huidige situatie is. Als je ouders bijvoorbeeld schulden hadden, dan kan het in sommige gevallen het verstandigst zijn om de erfenis af te wijzen. Daarmee voorkom je dat jij ineens met een schuld zit. Dit betekent alleen wel dat je óók afziet van het recht op spullen uit het ouderlijk huis (behalve als het jouw eigen spullen zijn, bijvoorbeeld de meubels in je slaapkamer, je kleding, en dergelijke. Die mag je altijd houden). Dat kan heel verdrietig zijn. En toch kan dat soms het verstandigst zijn. Ook staan in meestal in een testament de voorkeuren van je ouders over wie er voor jou moet/mag gaan zorgen, zodat je een veilig thuis hebt.

Hebben je ouders niets geregeld voor het geval ze zouden komen te overlijden voor jouw 18e? Dat kan gebeuren. Veel ouders hebben niets geregeld voor deze situatie. In dit geval speelt de overheid een rol bij het bepalen van belangrijkse zaken in je leven. Bijvoorbeeld over wie je voogd en toeziend voogd worden. Ieder kind moet verplicht een voogd en een toeziend voogd hebben. Dit kan familie zijn, maar als de familie hier niet mee instemt, bepaalt de overheid wie jouw voogd en toeziend voogd worden. Zodra je 18 jaar wordt, vervalt deze situatie, en ben je volledig voor jezelf verantwoordelijk, volgens de Nederlandse wet.

WAAR LEEF JE VAN?

Als wees heb je recht op een wezenuitkering. Een wees krijgt een wezenuitkering als de ouder die het laatst is overleden, verzekerd was voor de Algemene Nabestaandenwet (Anw). Een ouder was meestal verzekerd als hij of zij in Nederland woonde of werkte. Meer info hierover vind je hier op Kwikstart.

Je leven financieel op de rit als je 18 jaar of ouder bent

Als je 18 jaar bent als je wees bent (of al eerder wees was, en op een gegeven moment 18 jaar wordt), dan ben je voor de wet volwassen. Er is in principe geen verschil tussen de financiële verantwoordelijkheden en rechten van wezen en mensen die hun ouders nog wel hebben. Je kunt bijvoorbeeld zelf, zonder toestemming van een volwassene, abonnementen of leningen afsluiten. Dat kán klinken als vrijheid-blijheid, maar aan deze vrijheid hangt ook grote verantwoordelijkheid. Als je een verkeerde keuze maakt (een te hoge lening, of per ongeluk iets te laat betalen, of net even teveel of te duur shoppen dan handig) dan ben alleen jij hiervoor verantwoordelijk. Het is dus enorm belangrijk om goede keuzes te maken, zodat je niet in de problemen raakt. Dat geeft rust! En het geeft je de ruimte om je te richten op het bouwen van het mooie leven dat er ook écht voor jou is. Het Nibud (Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting) heeft een goed overzicht gemaakt van waar volwassenen allemaal mee te maken krijgen omtrent financiën. Dit overzicht vind je hier.

Een paar eerste zaken die je meteen in orde moet maken als je 18 wordt:

Maak een DigiD aan, als je die nog niet hebt. Met een Digid communiceer je met de overheid (gemeente, Belasting, etc.). Regel hier je Digid.
Sluit een zorgverzekering af op je eigen naam. Dit is verplicht. Kijk op een website als Zorgwijzer om verzekeringen te vergelijken. Kijk goed naar wat je nodig hebt, en wat de kosten zijn die ermee gemoeid zijn.
Houd je administratie bij. Dit hoeft niet superingewikkeld, maar zorg wel dat je alle polissen van verzekeringen, bankgegevens en andere papierzaken bij elkaar hebt in een digitale of papieren map. Kijk iedere week in de map, en open altijd alle enveloppen van post die je ontvangt, ook (eigenlijk vooral) als je er een beetje zenuwachtig van wordt. Weten hoe je ervoor staat is altijd beter dan onplezierige verrassingen (zoals betalingsherinneringen). Doe bijvoorbeeld een mapje ‘te betalen rekeningen’ voorin de map, dan weet je meteen waar je aan toe bent. Om inzicht te krijgen in wat er mogelijk is voor je, is het raadzaam een budget te maken voor jezelf. Je hoeft niet iedere euro vast te leggen, maar het is wel handig om zeker te weten welke dingen je je wel (en niet) kunt veroorloven.
Tip: betaal altijd eerst je huur of hypotheek. Als je op een vaste dag in de maand je inkomen ontvangt, dan kun je ook regelen dat vaste lasten (huur, verzekeringen, elektra, internet, telefoon etc.) automatisch worden afgeschreven.
Vraag zorgtoeslag (en evt. huurtoeslag) aan bij de Belastingdienst (dat kan vanaf je 23e. Log hiervoor in op MijnToeslagen van de Belastingdienst met je Digid). In veel gevallen heb je hier recht op. Het scheelt je vaak een aardig bedrag per maand.
Bezoek Startpunt Geldzaken van het Nibud. Op die pagina vind je verschillende geldplannen die jou helpen om een betere financiële toekomst op te bouwen.
Er zijn gemeentelijke regelingen waar je aanspraak op kunt maken. Deze gelden voor alle volwassenen. In sommige gevallen kun je bijvoorbeeld kwijtschelding aanvragen van bepaalde gemeentelijke lasten (dat kan hier). Lees hier meer over gemeentelijke regelingen.

Heb je een vraag die niet op deze pagina is beantwoord, en die relevant is voor jonge nabestaanden? Stuur WeesWijzer dan een bericht.